Na nedavno održanoj konferenciji u Sjedinjenim Američkim Državama, u organizaciji Pravoslavnog hrišćanskog udruženja za medicinu, psihologiju i religiju, iznet je uznemirujući podatak: seksualno zlostavljanje u verskim zajednicama pravoslavne orijentacije nije izuzetak, već zabrinjavajući fenomen koji se sistematski prikriva.
U okviru skupa poseban akcenat stavljen je na rad iz 1994. godine, u kojem jedan pravoslavni episkop priznaje da se Crkva mora suočiti sa seksualnim zlostavljanjem, jer je upravo Crkva pozvana da bude prostor isceljenja i pravde. Od tog trenutka objavljeni su brojni tekstovi i knjige koje se bave ovom temom, među kojima se posebno izdvaja delo Soul Mending. U osmom poglavlju pod nazivom “Zloupotreba duhovne vlasti”, ova knjiga upozorava na ogromnu odgovornost koju nosi sveštenički poziv – i tragične posledice kada se ta odgovornost izda.
Jedna od ključnih tema bila je i psihološki mehanizam poznat kao DARVO ponašanje – Denial, Attack, Reversal of Victim and Offender (Poricanje, Napad i Obrnuti identitet Žrtve i Počinioca). O ovom modelu manipulacije, koji počinioci i institucije koriste da bi ućutkali žrtve i zaštitili svoje interese, pisala je istraživačica Dženifer Fed. Praksa koja dodatno retraumatizuje žrtve i obeshrabruje istinu.
Na konferenciji je izloženo i istraživanje koje do sada nije bilo predmet ozbiljne kritičke polemike – seksualno zlostavljanje od strane sveštenika u svim pravoslavnim jurisdikcijama širom sveta. U tom kontekstu, istaknuta je i posebna zabrinutost zbog situacije u Srpskoj pravoslavnoj crkvi.
Pre nekoliko godina, Vaseljenskom patrijarhu poslato je pismo u kojem se traži isključenje više episkopa SPC zbog saučesništva u zataškavanju pedofilskih afera. U pismu se SPC naziva:
“organizacijom koja krši sve Božje zapovesti na koje se poziva. SPC je ideologija bezumlja i predstavlja opasnost i za region i za svakog pojedinca.”
Pismo je poslato i drugim pravoslavnim crkvama – ruskoj, grčkoj – ali i institucijama kao što su Vašington, Brisel i Ujedinjene nacije. Njegov ton nije politički, već očajnički – apel da se prekine ciklus crkveno-političkog varvarstva, zataškavanja i institucionalne brutalnosti.
U pismu se ističe da su najviši funkcioneri SPC dugi niz godina znali za slučajeve pedofilije i podvođenja, ali su uporno zatvarali oči, sabotirali istrage i štitili počinioce. Među imenima koja se direktno prozivaju su: mitropolit crnogorski Joanikije Mićović, patrijarh Porfirije, episkop bački Irinej Bulović, mitropolit dabrobosanski Hrizostom, episkop diseldorfski Grigorije, britansko-skandinavski Dositej, zvorničko-tuzlanski Fotije, slavonsko-pakrački Jovan i gornjokarlovački Gerasim.
Ovo nisu samo optužbe – to su svedočenja preživelih. Ljudi koji su pretrpeli zlostavljanje sada svedoče o pohoti onih koji su nosili mantije, a iza njih ostajali zločini i trauma.
Srpska pravoslavna crkva se decenijama ne suočava sa zlom u sopstvenim redovima. Umesto da bude utočište za ranjene, ona postaje sklonište za zločince – zahvaljujući ćutanju svojih najviših zvaničnika. To ćutanje nije neutralno. Ono je aktivan čin saučesništva u zločinu.
Jer onaj ko zna – a ćuti – jednako je kriv.
A SPC vode upravo takvi ljudi. Saučesnici.
Đakon Bojan Jovanović
