Nakon završetka prethodnih parlamentarnih izbora pojavio se novi izraz na strani građanskog dela političkog spektra. Desno krilo. Izraz koji je u postizbornom momentu dobijao sve više prostora u političkim pričama javnih mislilaca prozapadnog usmerenja. Dejan Ilić, novinar iz Danasa, u postizbornom Utisku nedelje navodi da prozapadni deo opozicije (,,Srbija protiv nasilja”) ne može ništa da uradi bez svog desnog krila. A desno krilo su opozicione stranke nacionalne orijentacije. Zoran Panović u Nedeljniku piše čak i o desnom krilu unutar same liste ,,Srbija protiv nasilja” (spominju se Ponoš, Aleksić pa i Ćuta), uz veličanje onog još desnijeg krila oko Miloša Jovanovića.
Primetno je bilo da su se svi prozapadno orijentisani mediji sa nipodaštavanjem odnosili prema listi oko Branislava Nestorovića, dok se u isto vreme gotovo u nebesa podizao Miloš Jovanović i koalicija NADA.
Uz sve što smo kasnije imali da vidimo oko zahteva za poništavanje izbora, bojkota skupštine i tako redom, prozapadna opozicija je ipak diskretno bila svesna da je napravila ogroman uspeh na poslednjim parlamentarnim izborima i da onda treba nastaviti tamo gde se stalo u pohodu na dalje osvajanje političkog terena. Svesni u isto vreme svojih ograničenja u tom poduhvatu, a sve kao posledica otpora najvećeg dela naroda prema izrazito prozapadnoj i drugosrbijanskoj politici koju ona baštini, valjalo je tražiti saveznike na desnom delu političkog spektra. Ovo predstavlja jedan perfidan ali krajnje logičan i nužan potez, jer ni 05.10.2000.godine ne bi bilo da nije bilo Koštunice, Đinđić je to znao i zato se tome nije protivio.
U kontekstu sadašnjih političkih prilika, potreba prozapadne opozicije ali i novih postizbornih podeljenih karata valjalo bi raspraviti šta je zapravo to desno krilo u političkom životu Srbije danas? Koje stranke ga čine i ima li tog desnog krila u okviru prozapadne opozicione grupacije?
U suštinskom i čisto političkom smislu, a sve imajući u vidu celokupan politički pejzaš Srbije i njegovu strukturu, desno krilo jesu stranke krajnje desne nacionalne orijentacije. Njihova nacionalna politika je čvršća, manje elastična i beskompromisnija u odnosu na stranke desnog centra, SNS i SPS, a koje danas čine najveći deo vlasti u Srbiji. Tako je bar načelno.
A šta bi to činilo politiku stranaka krajnje desne orijentacije u Srbiji? Ona (bi morala da) podrazumeva ugrubo sledeće: odustajanje od puta u Evropsku uniju, vojna neutralnost bez ulaska u NATO, ne priznavanje Kosova i Metohije nikada kao nezavisne države što direktno što implicitno, oštar stav prema zemljama kolektivnog zapada u njihovim političkim i diplomatskim nasrtajima na Srbiju, što bolji, širi i čvršći odnosi sa Rusijom i Kinom, ne uvođenju sankcija Ruskoj Federaciji i prihvatanju zapadnog narativa o ratu u Ukrajini, negiranje monstruozne koncepcije navodnog genocida u Srebrenici, poimanje ratova iz 90ih godina kao ratova za odbranu i goli opstanak srpskog naroda i države uz jasno protivljenje zapadnim i regionalnim narativima o tim dešavanjima, ne prihvatanje Haškog suda kao bilo kakvog autoriteta ni pravde, autonomija Vojvodine u okviru sadašnjeg Ustava ili čak njeno ukidanje, vraćanje obaveznog služenja vojnog roka uz sveobuhvatno jačanje i podizanje borbene vrednosti Vojske Srbije, odbrana ćiriličnog pisma i njegovog položaja u ustavno pravnom sistemu naše zemlje, otpor prema LGBT ideologiji, uz istovremeno jačanje institucije porodice, negativan odnos prema komunizmu i svemu onome što se pod crvenim plaštom gotovo 45 godina radilo protiv srpskog naroda i njegovih nacionalnih interesa, poštovanje prema Srpskoj pravoslavnoj crkvi, kao i briga i podrška za stanje srpskog naroda u neposrednom susedstvu. Nemušti odgovori, ćutanje ili protivljenje ovakvim stavovima lišavaju određenu političku grupaciju statusa političke stranke krajnje desne orijentacije.
Nakon izbora održanih decembra prošle godine možemo reći da su stranke krajnje desne orijentacije ostale netaknute, odnosno na gotovo istom nivou koji su imale i 2022.godine posle izbora. Koalicija Nada, Nestorovićev pokret i koalicija Dveri Zavetnici uzimaju zbiru malo ispod 13% osvojenih glasova dok su te stranke bez pokreta MI na prethodnim izborima imale malo iznad tog procenta. Dveri i Zavetnici ovoga puta nisu prešle cenzus ali je tu isplivala nova grupacija okupljena oko doktora Nestorovića i pokupila te glasove. Ne treba zaboraviti da je Nestorović poprilično pomogao koaliciji Dveri i Poks-a na prošlim izborima kao neko ko se nalazio direktno na njihovoj listi, svoju političku težinu dokazao je i ovaj put.
Srpska radikalna stranka u decembru prošle godine uzima 1,50% osvojenih glasova dok je 2022.godine bila kud i kamo bolja sa 2,2%. Suverenisti su nakon koalicije sa Borisom Tadićem doslovno nestali iako su 2022. prethodno imali 2,34% glasača iza sebe. Narodna stranka je nakon poslednjeg sukoba i raskola u stranci izgleda konačno pronašla svoju dušu. Kasno se to dogodilo te je rezultat od 0,90% doveo do ostavke celokupnog rukovodstva stranke pa i samog Vuka Jeremića.
Ako pogledamo zvaničnu politiku navedenih stranaka, stavove i vrednosti koje zagovaraju u javnosti, one bi bile srpsko desno krilo na današnjoj političkoj sceni Srbije. Dveri, Narodna stranka i Suverenisti gotovo da više ne postoje dok su se Radikali i Zavetnici praktično utopili u SNS i postali zvaničan deo izvršne vlasti na različitim nivoima. Kao dva najznačajnija subjekta desnog krila ostali su koalicija Nada predvođena DSS-om i grupacija okupljena oko doktora Nestorovića koja je već preživela jedan rascep i dokazala svoju snagu na ponovljenim beogradskim izborima.
Nego šta je sa desnim krilom unutar prozapadne opozicije? Da li ono u realnosti postoji? Predstavnici građanske političke misli uporno se trude da objasne narodu da prozapadna opozicija ima unutar sebe i nacionalnu crtu i da jedinstvena prozapadna lista nije samo sastavljena od političkih subjekata koji baštine drugosrbijanske svetonazore. Za tu ulogu su prevashodno odabrani Zdravko Ponoš i Miroslav Aleksić. U praksi to izgleda tako što dotični imaju za nijansu umerenije stavove od tvrdog jezgra prozapadne opozicije ali se uvek jasno ističe neophodnost potpunog vezivanja Srbije za zemlje kolektivnog zapada, hitno i bezuslovno učlanjivanje u Evropsku uniju, uvođenje sankcija Ruskoj Federaciji, kao i odgovornost srpskog državnog rukovodstva 90ih godina za ratove i sankcije. Na brojne teme i pitanja koji čine suštinu čvrste nacionalne politike (gore navedene) se često daju neodređeni odgovori. Radi pravljenja adekvatnog odjeka u javnosti, makar što se tiče forme, koriste se sve više srpske zastave ali i ćirilica.
Međutim, glasači onog istinskog desnog krila pričama građanista ne veruju. Teško je ubediti prosečnog birača desnice danas da glasa za prozapadnu opoziciju ako mu na njegove brige ona nudi rešenja u vidu ubrzanog puta Srbije ka EU uz priznavanje realnosti (priznanje KiM), i što bolje odnose sa zemljama kolektivnog zapada sa kojima treba u potpunosti uskladiti svoju spoljnu politiku (uvođenje sankcija Rusiji). A još teže da je u Srebrenici počinjen genocid ili da je Srbija kriva za ratove 90ih godina u kojima se ponašala kao agresor. Sve ovo ako ne zato što volimo onda zato što moramo. Teško je uveriti birače desničare u dobre namere zapada. Ne znaju gde nam je zapad pomogao ali znaju kada nas je bombardovao a prethodno sankcijama izgladnjivao. To pokazuju i izborni rezultati. Upotrebna vrednost Aleksića i Ponoša na desnom delu političkog spektra je gotovo nepostojeća. Da je drugačije, rezultat čtave koalicije ,,Srbija protiv nasilja” bi bio još bolji a sve na račun desnice. Ovo znaju naravno i članice ove koalicije. Te iz tog razloga verovatno nikada nećemo ni imati priliku da vidimo samostalne izborne nastupe Aleksića i Ponoša.
To međutim ne utiče na institucionalnu postizbornu snagu koje ove dve stranke imaju u okviru prozapadne koalicije koja je nastupila na decembarskim izborima 2023.godine. Naime, raspodela mandata u okviru liste je takva da je čitava lisa prozapadne koalicije osvojila 65 mandata. Od toga Narodnom pokretu Srbije Miroslava Aleksića je po predizbornom dogovoru pripalo 16 mandata, dok je Srbija centar – SRCE Zdravka Ponoša uzela 9. Više od trećine mandata od celokupne jasno prozapadno orijentisane liste za stranke nazovi desnog krila čija je samostalna politička težina večno upitna. Možda sve kao najava nekih budućih novih eksperimenata u osvajanju makar nekog dela glasača centra, kada već ne mogu od glasača desnog dela političkog spektra.
Aleksić i Ponoš nisu i ne mogu biti desno krilo srpske politike. Oni to nisu po svojoj politici, oni to nisu po izboru svojih političkih saveznika, oni to nisu po glasačkim afinitetima desnog dela biračkog tela. Možda to mogu da budu u okviru prozapadne opozicije (u carstvu slepih ćoravi je kralj) i uloge koju u njoj imaju ali suštinski na političkom nebu Srbije o tome nema ni govora. To ne znači da je njihova politička budućnost neizvesna. Potreba za nekom začinskom nazovi nacionalnom opcijom unutar prozapadne opozicije postoji a Vuk Drašković ne samo da je na suprotnoj strani već je i star i pred penzijom. Bistvovanje u okviru prozapadnih političkih saveza omogućiće im prisustvo u političkom životu Srbije.
Prozapadna opozicija je životno zainteresovana za saradnju sa desnim krilom, onim pravim. Znaju da im je to jedini put ka rušenju Aleksandra Vučića. A kada to završe onda će krenuti u obračun sa tim istim krilom nakon famozne tehničke ili prelazne vlade koja bi se formirala kao zamisao i put do konačnog rešenja. Uzroka za to ima mnogo, tako da ni povoda neće manjkati kada trenutak nastupi da se desno krilo odbaci isto onako snažno koliko sada želi da se prigrli. Cilj opravda sredstvo pa i koalicione partnere. Zato toliki bes i potcenjivanje doktora Nestorovića i pokreta MI. Ne smeta njima ravna zemlja nego znaju da neće sa njima, pa ni u tehničku Vladu. Možda vanzemljci ne postoje ali su mu glasači stvarni, i da, oni su izrazito prosrpski i proruski orijentisani, desno krilo da ne može desnije.
Pitanje formiranja prelazne vlade opet se aktuelizovalo u kontekstu studentskih protesta i građanske neposlušnosti kojoj svedočimo u prethodnom periodu. Za sada samo Miloš Jovanović ispred koalicije Nada šalje jasne poruke da je spreman na direktnu saradnju sa prozapadnom opozicijom i pravljenje prelazne tehničke vlade u cilju obaranja aktuelne vlasti. Da li će on ostati dosledan tom obećanju ako se trenutak za takvo savezništvo zaista i ukaže?
Nikola Ćosović, diplomirani pravnik
